Sarılık, yeni doğan bebeklerde çok sık görülen sorunlardan birisidir. Bebeklerin ortalama %60 ila %80’i yeni doğan sarılığı geçirmektedir. Yeni doğan sarılığının büyük bir çoğunluğu fizyolojik sarılık dediğimiz bebeğe zararı olmayan ve kısa sürede kendinden iyileşen sarılık türleridir.
Sarılık neden olur
Yeni doğan bebeklerde sarılığa sebep olan madde kanda bilirubin adı verilen artık bir maddedir. Bu madde alyuvarların yıkılmasıyla ortaya çıkmaktadır. Anne karnındayken bu maddeyi kandan plasenta temizlemektedir. Bebek doğduktan sonra ise bilirubini temizleme işlemi bebeğimizin karaciğeri üstlenmektedir. Yalnız bebeğin karaciğeri henüz tam olgunlaşmadığı için bu işlemi tam olarak gerçekleştiremez. Bu nedenle bütün yeni doğan bebeklerimiz az veya çok sarılık hastalığına maruz kalırlar.
Bu kanda yükselen bilirubin maddesi cilde oturarak cildi sarı renge boyamaktadır ve sarılığa sebep olmaktadır. Daha önce söylediğimiz gibi yeni doğan sarılıklarının büyük bir çoğunluğu fizyolojik sarılıklardır. Yani kısa süreli ve bebeğe zararı olmayan geçici sarılıklardır.
Bazı durumlarda bu sarılıklar çok şiddetli olabilmektedir. Bunun en başında da bebek ile anne arasındaki kan uyuşmazlığı gelmektedir. Kan uyuşmazlığı iki şekilde olmaktadır. Birincisi RH uyumsuzluğu diğeri ise AB uyumsuzluğudur. Her ikisinde de kandaki alyuvarlar hızla yıkılmakta ve bunun sonucunda çok aşırı miktarda bilirubin dediğimiz artık madde kanda yükselmektedir. Bunun sonucunda da şiddetli sarılık ortaya çıkabilmektedir.
Başka bir şiddetli sarılığa yol açan durum ise diyabetik anne bebekleri görülmektedir. Yine bebeğin herhangi bir enfeksiyonu olduğu durumlarda en sık idrar yolu enfeksiyonunda görmekteyiz. Bebekte herhangi bir endokrin veya metabolik bir hastalık olduğu durumlarda da şiddetli sarılık ortaya çıkabilir. Yine zor doğumlarda bebeklerimizde ciltte morlukların olduğu durumlarda veya zor doğumun etkisiyle özellikle baş bölgesinde cilt altında hematom denilen kan toplanması durumlarında da şiddetli sarılık ortaya çıkabiliyor. Yine iyi beslenemeyen bebeklerde sarılığın şiddetli olduğunu görebilmekteyiz.
Yeni doğan bebeklerimizde sarılık genelde yüz bölgesinde başlamaktadır. Sarılık yüz bölgesinden başlayıp yavaş yavaş göğüs, karın ve bacaklara doğru yayılabilmektedir. Sarılık seviyesi ne kadar aşağıda ise yani ne kadar bacaklara daha yakınsa sarılığın daha şiddetli olduğu görülür.
Bu sarılığın arttığı, bilirubin seviyesinin arttığı durumlarda bu madde beyine de geçebilmektedir. Bu da nörolojik bazı bulgulara neden olmaktadır. Bebekler bazen sarılık yükseldiği zaman çok uyuklayabilir ve emmeyebilir. Eğer beyine geçtiği zaman bebekler tiz sesli ağlamalar, başını yere atmalar hatta havale geçirmeye varacak kadar şiddetli nörolojik bulgular ortaya çıkabilmektedir.
Bebek düşük doğum ağırlıklı ise, erken doğmuş ise, diyabetik anne bebeği ise, bebeğin kardeşlerinde uzamış sarılık ve sarılık tedavi görme öyküsü var ise bebeğin vücudunda zor doğuma bağlı olarak ortaya çıkmış morluklar veya baş bölgesinde kanamalar var ise bu gibi durumlarda şiddetli sarılıklar ortaya çıkabilmektedir. Bu gibi durumlarla karşılaştığımızda sarılık seviyesinin ölçümü yapılmalıdır.
Yeni doğan sarılığının tedavisi
Yeni doğan sarılığının 1950’li yıllara kadar tedavisi bilinmemekteydi. 1950’li yıllarda tesadüfen güneş ışığının yeni doğan sarılığı olan bebeklerde sarılığı düşürdüğü fark edildi. Yapılan araştırmalar sonucunda güneş ışığındaki özel bir dalga boyunun bilirubin maddesini düşürdüğünü ve idrar ile uzaklaştırabileceği saptandı. Bundan sonra da bu özel dalga boyunu üreten lambalar bulundu ve bu lambaların geliştirilmesiyle de fototerapi dediğimiz tedavilere başlandı.
Yapılan tedavinin genellikle çok büyük bir yan etkisi yoktur. Yine de bazı bebeklerde ciltte döküntü, bronzlaşma veya ishal durumları görülebilmektedir. Fototerapi sırasında ise özellikle bebeklerin gözleri zarar görmesin diye gözlerine bant takılmaktadır. Çok ağır şiddetli sarılıklarda bilirubin seviyesinin çok yüksek olduğu durumlarda ise bebeklere kan değişimi yapmak gerekebilir. Bebeklere uygulanacak tedavi bebeğin doğum haftasına, kilosuna göre değerlendirilip tedavisine karar verilir.